Gaz lakrimojèn : prevansyon ak premye swen

Nan peyi Dayiti, youn nan zàm lapolis itilize aprè bal kawoutchou,  dlo grate ak bal reyèl pou gaye moun nan manifestasyon, se gaz lakrimojèn. Se pa sèlman nan peyi dayiti yo itilize pwodui sa a, gen plizyè lòt peyi yo otorize l ak kondisyon polisye yo pa tire boutèy metalik ki kenbe gaz lan nan wotè pou li frape manisfestan yo. Yo dwe tire l anlè, konsa l ap gaye gaz lan nan mitan moun yo san li pa blese youn nan yo. 

Kisa Gaz lakrimojèn lan ye ?

Gaz lakrimojèn lan se yon melanj ak youn oubyen plizyè ajan (agent) lakrimojèn. Ajan lakrimojèn se non sa yo bay ak tout pwodui chimik ki kapab irite je  ak tout ògàn ki pèmèt yon moun respire. Prensipal efè pwodui sa yo se fè dlo sòti nan je moun ki antre an kontak ak yo. Anplis, yo fè moun sa yo santi je ak kò yo ap pike yo, watadi se piman yo voye sou ógàn sa yo. Jeneralman, pwodui sa yo pa ta dwe ka touye moun.

Men lè yon moun pran nan gaz lakrimojèn, li kapab gen plizyè sansasyon tankou :

• Paka respire;
• Kè plen, vomisman;
• Lestomak fè mal;
• Alèji ;
• Kò grate   

^{Figi 1 : Boutèy metalik ki kenbe gaz lakrimojèn lan}

Si yon moun pran nan gaz lakrimojèn pandan twò lontan li kapab genyen efè ki pi grav sou li. Moun sa ka bay san andedan, nan je, ak anpil lòt bagay ki pi grav. Pwodui sa yo ka dekonpoze andedan kò moun lan pou yo vin bay yon seri lòt pwodui ki pi vyolan. E menmsi sa difisil anpil pou jwenn, yo rapòte kèk ka moun ki mouri lakòz yo pran nan gaz.

Ki sa yon moun dwe fè si l pran nan gaz lakrimojèn ?

Chaje teknik pou anpeche oubyen redui efè gaz lakrimojèn lan sou moun. Aplikasyon teknik sa yo chanje pa rapò ak pozisyon moun sa. Gen teknik pou moun ki panse l kapab pran nan gaz lakrimojèn men ki poko pran, e gen teknik pou moun ki gentan pran nan gaz lan men ki vle redui oubyen elimine sansasyon yo.

Si yon moun pral yon kote li konnen li ka pran nan gaz

Pi bon pwoteksyon kont gaz lakrimojèn se yon Mask pou gaz. Mask la pwoteje je ak nen moun ki ekspoze ak gaz lakrimojèn lan, konsa li anpeche moun sa santi je l ak nen l ap pike l. Etandoneke itilizasyon Mask sa yo konn pa legal nan yon seri peyi, gen plizyè lòt teknik yon moun kapab itilize swa pou l redui sansasyon yo oubyen anpeche gaz lan aji sou li.

^{Figi 2 : Ekzanp yon mask ak gaz}

Premyèman, li rekòmande pou moun sa pa pase krèm sou po l. Gaz lan renmen rete kole sou bagay ki gra. Etandoneke krèm lan deja gra, li kapab kenbe molekil (molécules) ki nan gaz lan, e rann sitiyasyon an pi konplike. Moun nan dwe pito, lave figi l ak dlo epi savon. Savon an ap retire grès ki sou po moun lan e redui kantite molekil gaz ki te ka kole sou po moun sa.

Dezyèman, anplis Mask lan yo kapab itilize linèt moun plonje nan pisin yo, mask doktè yo konn itilize lopital yo. Menmsi yo pa pi efikas pase mask lan, yo kapab ede redui sansasyon yo.  Pafwa yo kapab mache ak yon twal ki mouye ak vinèg oubyen ji sitwon.  

 Si yon moun gentan pran nan gaz

Premye prensip si yon moun pran nan gaz, se kouri kite kote gaz lakrimojèn lan gaye a. Moun sa ka abrite l non yon espas an wotè. Li dwe asire l, li kontwole respirasyon l e li pa dwe panike.

Yon moun ki gentan nan gaz lakrimogèn dwe evite fwote je l, paske sa ap fè je l plis pike l e fè l bay plis dlo. Pi bon teknik lan se lave je moun sa ak anpil sewòm fizyolojik. Sewòm fizyolojik lan pi bon pase dlo an, paske pafwa dlo an konn fè je moun sa plis pike l.

Pafwa moun sa konn oblije dezabiye l nèt. E li dwe lave po l ak dlo ak savon. Savon an fè gaz lan dekole sou po l pi byen.

Literati nou jwenn yo pa moutre okenn medikaman ki kapab elimine efè gaz lan rapid rapid. E metòd nou bay la yo p ap elimine efè gaz lan yon sèl kou. Se pou rezon sa, si yon moun genyen yon seri siy ak senptom ki pa pase apré plis pase 1 jou depi l fin pran nan gaz lakrimojèn lan, li dwe konsilte yon medsen.