Kisa yon maladi jenetik ye

Yon maladi se eta sa ou rekòlte lè vye kò a, nan yon pwen oubyen yon lòt, ap regle afè pa l, pa rapò ak sa li ta dwe regle nòmalman (li deregle).

Pou definisyon sa ka parèt pi klè, epi ede nou fè diferans ant sa nou ka rele "maladi" epi sa ki se jis yon "afeksyon" oubyen yon "sendwom", n ap bay 5 kondisyon yon deregleman nan kò w dwe ranpli pou pèmèt nou ba l pote non maladi :

1. Li se yon maladi, lè deregleman an gen yon bagay ki fè li rive (kisa ki lakòz).
2.  Li se yon maladi, lè deregleman an ka fè santi egzistans li, a travè siy ak sentom l ap pwovoke.
3. Li se yon maladi, lè gen yon kote e yon lè kanmèm sa te komanse,e ou kapab swiv pakou li nan tan an.
4.  Li se yon maladi, lè ou ka mete men; yon fason oubyen yon lòt, nan deregleman sa a, pou w fè l rache manyòk li, oubyen fè yon teke lizi l.
5. Li se yon maladi, se lè ou ka gentan konnen, sou kisa deregleman sa a pral debouche pou òganis la lè w fin fè sa w dwe fè.

Sa ki vin fè maladi an pa menm ak yon "afeksyon", ki se limenm yon pwoblèm sante ou kapab dekri sèlman gras ak sa w santi san w paka bay plis detay sou li. (pa ekzanp kote l sòti, kisa k fè l, elatriye...)

Li diferan de "sendwom" nan tou, ki se yon gwoup sentom ou ka santi nan kò a youn aprè lòt, ki ka ede w konnen ki sistèm nan kò a ki pap byen mache. Men sentom sa yo poukont yo paka pèmet ou konnen kisa w genyen dirèkteman.
 

Piske gen plizyè bagay ki pou kole sou deregleman an pou l rele maladi, e chak grenn bagay sa yo ka parèt sou plizyè fòm diferan...Nou konprann kisa k fè, non sèlman gen plizyè maladi, men tou gen plizyè "tip" maladi ! Swivan Jan yo vini e kote yo atake nan kò a, yo bay tout gwoup la pote yon non, avan chak grenn nan gwoup la jwenn non pa yo.

Nan atik ki ap vini aprè yo, n ap gen pou nou pale nou sou yon gwoup maladi yo rele "maladi jenetik"

Poukisa yo bay gwoup la pote maladi jenetik ?
 

Yo rele yo konsa, se paske deregleman sa ki koz maladi sa yo mete pye a, se depi nan jèn endividi a , oubyen nan kwomozom li yo sòti , sa vin fè gen youn oubyen  plizyè bagay nan kò l ki pa mache jan sa ta dwe fèt.

Kisa ki lakòz dezòd fèt nan jèn oubyen nan kwomozom yon òganis ki apèn ap fòme?
 

Kanta pou sa k fè dezòd pete nan jèn yon moun, nou pa fouti fin konnen vre ki kote sa soti! Sèlman, nou konnen gen kèk nan deblozay sa yo, ki konn pete nan jèn yon moun, se paske paran l te genyen yo tou nan jèn pa yo. Lè sa a, yo rele yo "maladi jenetik ereditè".

Konsa tou, gen lòt lè, gen deblozay ki pete nan jèn yon moun depi nan kòmansman lavi l, epi podyab, se pa sa paran yo ta swete, e ni tou se pa nan jèn pa yo li sòti non ! Lè sa a, yo toujou rele maladi jenetik, men yo pa ereditè.

Antouka, kit se maladi jenetik ereditè, kit se sa ki pa ereditè, n ap genyen pou n pale de yo nan lòt atik ki ap vini sou menm ribrik sa a, pou n ede w genyen enfòmasyon sou kèk nan yo: ki jèn ki deregle a oubyen ki jèn ki deregle yo ? Kijan deregleman sa yo manifeste ? Kisa pwofesyonèl lasante konn fè pou yo? Epi, kisa ou ka atann de yon moun ki ta soufri youn nan yo ?.
                                                                             

Rosemirne Jacinthe